«ԻՐ ՀԵՌՈՒՆԵՐԻՑ ՆԱ ՄԵՐԺՈՒՄ Է ԱՄԵՆՆ ՈՒ ԱՄԵՆՔԻՆ, ԻՆՉ ԿԱ ԱՅՍ ԵՐԿՐՈՒՄ»

«Իրատես de facto»-ի հյուրն է ԱԺ ՀՀԿ-ական պատգամավոր ՎԱԶԳԵՆ ԿԱՐԱԽԱՆՅԱՆԸ
-Պարոն Կարախանյան, վերջին շրջանում շատ է խոսվում ՀՀԿ-ում ընթացող տրանսֆորմացիոն գործընթացների մասին: Խոսքը ՀՀԿ երիտասարդացման, սերնդափոխության մասին է: Դուք, որպես այդ կուսակցության «ոսկորներից» մեկը, իսկ առավել ստույգ` ՀՀԿ ծերակույտի ներկայացուցիչ, ինչպե՞ս եք գնահատում այդ գործընթացը:
-Կարծում եմ` շատ բնական պրոցես է: Ցանկացած կառույցում նման գործընթացներ անպայմանորեն պետք է լինեն: ՀՀԿ են գալիս նոր ուժեր, երիտասարդ, նոր դեմքեր` նոր գիտելիքներով ու մոտեցումներով:
-Դժվա՞ր եք տանում այդ «գալը»:
-Իհարկե` ոչ:
-Անկե՞ղծ եք, պարոն Կարախանյան:
-Շա՜տ անկեղծ: Բանն այն է, որ ձեր` լրագրողներիդ պատկերացրած ձևով չի դա ընթանում, այն ընթանում է խիստ ներդաշնակ, հանդարտ, չափի մեջ. մի կողմում երիտասարդ ավյունն է, մյուս կողմում` տարիների փորձը: Դրանց համադրմամբ է, ինչպես Դուք եք ասում, տեղի ունենում ՀՀԿ տրանսֆորմացիան:
-Պարոն Կարախանյան, եթե չեմ սխալվում, Դուք եղել եք ո՛չ միայն ՀՀԿ արմատներում ու ԱՄԿ-ում, այլև եղել եք դիսիդենտ:
-Ես դիսիդենտ չեմ, եղել և մնում եմ ազգային, համեստ գործիչ: Իմ գործունեությունն սկսել եմ 1966 թ., այն օրը, այո, երբ ստեղծվեց Ազգային միացյալ կուսակցությունը:
-Բոլոր դեպքերում, Դուք այդ տարիներին դատվել եք քաղաքական հայացքների համար, ու եթե դիսիդենտ չեք, ինչպե՞ս էր կոչվում Ձեր «հոդվածը»:
-Այն կոչվում էր հակասովետական պրոպագանդա և ագիտացիա, պետության հիմքերը քայքայելու և անկախ Հայաստանի մասին խոսել-երազելու հոդված:
-Կոնկրետ ի՞նչ էիք անում` հակասովետական:
-ԱՄԿ ծրագրում գրված էր` օգտագործել բոլոր հնարավոր միջոցները անկախություն ձեռք բերելու համար: Սկսել էինք պրոպագանդիստական աշխատանքից, ընդհատակյա թռուցիկների տպագրում-բաժանումից, զուգահեռ էլ ընդլայնում էինք մեր համախոհների շարքերը:
-Ստացվո՞ւմ էր:
-Ստացվո՛ւմ էր: Բավականին ժամանակ: Մինչև ԿԳԲ-ին հաջողվեց իր գործակալի միջոցով սողոսկել մեր շարքերը:
-«Ո՞վ» էր նա:
-Կարող եմ ասել` Ամիրջանյան Խաչիկ: Համալսարանի դասախոս: Այլևս չկա, մահացել է: Այսպես ասած, «բացահայտումը» տեղի ունեցավ այն ժամանակ, երբ ԱՄԿ-ն և «Հանուն հայրենիքի» կազմակերպությունը փորձում էին միասնանալ: Հետագայում արդեն ԱՄԿ-ն բաժանվեց մի քանի մասերի` ԱԻՄ-ն էր, «Հանրապետականը», ԱՄԿ-ի մի մասն էլ հարմար գտավ դեգերել օտար ափերում, ամերիկաներում, եվրոպաներում կամ չգիտես` որտեղ:
-Ա՜, խոսքի «տողատակում» կարծես նկատի ունեք ԱՄԿ անդամ Շահեն Հարությունյանի՞ն, որն օրերս բավականին «հետաքրքիր» մտքեր հայտնեց ՀՀԿ-ի մասին:
-Նաև նրան: Անցնելով էլ առաջ ասեմ, որ բաժանումից հետո ԱՄԿ-ի գաղափարների` ազգային գաղափարախոսության հիմնական կրողը դարձավ «Հանրապետականը»: Կուսակցության հիմնադիր, ԱՄԿ արմատներից ու դարբնոցից դուրս եկած Աշոտ Նավասարդյանը սիրում էր կրկնել. «Ո՞Ւմ է պետք պետությունը, թեկուզ հզոր, բայց ոչ ազգային»:
-Չե՜նք շեղվում, պարոն Կարախանյան, չենք շեղվում. դեռ կհասցնենք ազգային հարցերի մասին խոսել: Դառնանք Շահեն Հարությունյանին: Նա, այսպես ասած, ՀՀԿ-ին բավականին մեծ և «մահացու» մեղքերի մեջ մեղադրեց: Նախ` ի՞նչ հարաբերությունների մեջ եք նախկին ԱՄԿ-ականներդ միմյանց հետ:
-Եթե խոսքը վերաբերում է Շահեն Հարությունյանին, ապա, ինչպես ասում են, «անձամբ ճանաչում եմ»: Գիտեմ նրան: Եվ շատ ցավում եմ, որ երկար տարիներ բացակայելուց հետո, որպես տուրիստ Հայաստան եկած մարդը նման վերաբերմունք է (եթե չասեմ ավելին) դրսևորում ոչ միայն ԱՄԿ-ի, ՀՀԿ-ի, այլև մեր պետության, իսկ որ` ամենացավալին է` հայ ժողովրդի հանդեպ: Ընդ որում, թվում էր, թե նրա «արտասահմանյան» հայացքի ներքո պետք է որ ընդդիմությունը, կոնկրետ դեպքում` Հայ ազգային կոնգրեսը, գոնե ինչ-որ «ողորմածության» ենթարկված լիներ, սակայն իր հեռուներից նա մերժում է ամենն ու ամենքին, ինչ կա այս երկրում: ՈՒ սա ունի իր անունը, սակայն, ի տարբերություն Շահեն Հարությունյանի, որը մեր ժողովրդին համարում է «ճորտ ու ճորտի հոգեբանություն ունեցող» և ՀՀԿ-ից ու նրա ղեկավարներից «պատասխանատվություն» պահանջում ոչ ավել-ոչ պակաս 36, 37, 45 թվերի համար, ԱՄԿ անցյալի նկատմամբ ունեցած հարգանքս թույլ չի տալիս հայրենիք եկած հայ հյուր-տուրիստի նկատմամբ կիրառել նույնական վերաբերմունք ու բառեր, ինչին իրականում արժանի է:
-Նեղացա՜ծ եք:
-ՈՒմի՞ց: Մարդո՞ւց, որը մեկ օր չի ապրել անկախ Հայաստանում (նա Հայաստանից գնացել է 1985 թ.) և իրեն թույլ է տալիս կարծիք «ունենալ» այս երկրի, այս ժողովրրդի, ՀՀԿ-ի մասի՞ն: Ընդ որում, այն ՀՀԿ-ի մասին, որն այս երկրի լավ ու վատ օրերին միշտ էլ եղել է առաջին գծում` թե՛ արցախյան գոյամարտի, թե՛ պետականաշինության օրերին: ՀՀԿ-ն, որը նույն արցախյան մարտում, երբ նույն Շահեն Հարությունյանը հեռու ու ապահով ամերիկաներում էր պատսպարվել, բազմաթիվ զոհեր տվեց: Բայց ահա ամերիկաներից 25 տարի հետո ինչ-որ մեկը, թեկուզ Շահեն Հարությունյան, գալիս է այսօր Հայաստան ու իրեն իրավունք է վերապահում կարծիքներ հայտնելու` փորձելով ջնջել ամեն բա՞ն:
-Իսկ Դուք նրա հետ հանդիպե՞լ եք:
-Ո՛չ, իհարկե ո՛չ:
-Անցնող 25 տարիների ընթացքում ոչ մի անգամ չե՞ք հանդիպել նրան: Որտե՞ղ եք նրա հետ ծանոթացել:
-Երկար տարիներ գիտեմ նրան. Ստեփան Զատիկյանի` ԱՄԿ հիմնադիրներից մեկի տանն եմ հանդիպել: Որ անկեղծ ասեմ` այն ժամանակ էլ շատ տպավորված չէի: ՈՒ որ լրիվ անկեղծ լինեմ` պիտի հավելեմ, որ երկար ու ձիգ` 4 տասնամյակ հետո էլ նա մնացել է նույն Շահեն Հարությունյանը: Իր մտածողությամբ և դրսևորմամբ այն ժամանակ էլ նա չէր «փայլում» ազգային-պետական մտածողությամբ:
-Ինչո՞ւ:
-Նա համոզված էր, որ մարդու իրավունքներն են ամենակարևորը, ոչ թե դրան զուգակցված ազգային արժեքները:
-Մի քիչ կոսմոպոլիտ է, բայց վատ չէ:
-Գիտեք, ազգային գաղափարախոսությունն այսօր «մի քիչ» խառնվում է ազգայնականության հետ, ժամանակակից աշխարհի, 21-րդ դարի համար, հասկանալիորեն, ազգայնականությունը նոնսենս է. ես խոսում եմ առողջ ազգային մոտեցումների մասին, որովհետև Աստծո ստեղծած տեսակները հավաքական միավորումներ են, և չի կարելի բացարձակացնել, ապազգայնացնել ամեն բան:
-Եվ այնուհանդերձ, թեկուզ ԱՄԿ պատմության տեսանկյունից, ինչպե՞ս է պատահել, որ 25 տարի շարունակ շփումներ չեն եղել. ԱՄՆ-ը հո աշխարհի ծայրո՞ւմ չէ:
-Կարծում եմ, որ այդ հարցը պետք է տալ Շահեն Հարությունյանին: Բայց և կարող եմ ասել, որ կա մտածողության և գաղափարական հստակ տարանջատում: Ընդ որում, ոչ միայն Շահեն Հարությունյանը, այլև շատերը, չդիմանալով 70-80-ականների ԿԳԲ-ական մղձավանջներին, հեռացան երկրից, օտարանալով երկրից: Իհարկե, նրանք կարող էին վերադառնալ արդեն անկախացած հայրենիք, բայց, դե, 90-ականների Հայաստանն ամերիկյան «քաղցր կյանքի» համեմատ նույնպես և ըստ ամենայնի ցանկալի չէր` պատերազմ էր, ցուրտ էր, մութ էր, մի խոսքով, իսկապես դժվար էր: Չեկան: Չեկավ նաև Շահենը: Հիմա, երբ վիճակն անհամեմատ բարվոք է, երբ պատերազմ արդեն չկա, երբ երկիրը ոտքի է կանգնում, եկել և «թեզեր» է առաջ քաշում, հանուն «որո՞ւ»:
-Պարոն Կարախանյան, իսկ Դուք մասնակցե՞լ եք պատերազմին:
-Իհարկե: Կոնկրետ մարտադաշտում չեմ եղել, բայց այդ ժամանակ կոորդինացրել եմ յոթ գործարանների աշխատանք, որոնք զենք ու զինամթերք էին արտադրում, ստեղծել եմ ջոկատներ, ինչպիսիք Մեղրիի և Սպիտակի ջոկատներն էին:
-Բոլոր դեպքերում, ինչո՞ւ է ԱՄԿ ներկայացուցիչների միջև նման «երկխոսություն» ընթանում:
-Կողմնորոշման հարց կա, ըստ ամենայնի: Շահենի ասածներից ակնհայտորեն երևում է` նա թշնամանք ունի ոչ միայն իր հարազատ ժողովրդի, ՀՀԿ-ի, այլև, ինչպես ասացի, բոլորի նկատմամբ: Նկատո՞ւմ եք` նա գալիս ԱՄՆ-ից, մեր հայրենիքում, այսպես ասած, սուր է ճոճում Հայաստանի հետ գործակցող, բարեկամ երկրի` Ռուսաստանի վրա: Երկիր, որի հետ մենք անվտանգության միևնույն համակարգում ենք գտնվում: Ինչպե՞ս հասկանալ այդ ամենը: Ո՞Ւմ ջրաղացին է նա այդքան առատ ջուր լցնում: Հարցեր են, որոնք կարող են առաջանալ ցանկացած նորմալ մտածող մարդու մեջ: Եվ հետո, անկեղծ ասած, ես լավ չեմ հասկանում` այլ երկրի քաղաքացին, թեկուզ և ազգությամբ հայ, ինչ ասել է` գա Հայաստան և «պահանջատեր» լինի բոլորի նկատմամբ, խիստ անընդունելի իրեն պահի մեր երկրի նախագահի նկատմամբ. սեփական երկրում, այսպես ասած, հոխորտա սեփական երկրի նախագահի դեմ, ի՞նչ անուն տալ դրան: Եթե նույն Շահեն Հարությունյանն իրեն նեղություն տար և 66 թվականից մի քիչ առաջ գար, նայեր անկախացած Հայաստանին, նրա այսօրվան, ապա պիտի տեսներ, որ տարածաշրջանային լիդերներից ամենագնահատվածը հենց ՀՀԿ նախագահ Սերժ Սարգսյանն է, և դա ոչ թե այն պատճառով, որ նա մինչև վերջերս տարածաշրջանային միակ լիդերն էր, որին հանդիպել է Շահենի ապրած երկրի նախագահ Օբաման, այլ այն, որ Հայաստանը, ի տարբերություն հարավկովկասյան մյուս երկու երկրների, ամենականխատեսելի և կայուն պետությունն ու լիդերն ունի: Լիդեր, որ լավագույնս տիրապետում է ժամանակակից քաղաքականության և խաղի կանոններին, լիդեր, որն ունի շրջահայացություն և տարբեր է թե՛ Սաակաշվիլուց, թե՛ Ալիևից։ Ի դեպ, ես արտահայտում եմ ոչ թե իմ, այլ նույն ամերիկյան կողմի և փորձագետների կարծիքը:
Մի բան էլ` ՀՀԿ այսօրվա ղեկավարը սկսել է խրամատներից` արցախյան ազատամարտի օրերին զինվորից այսօր դարձել է գեներալ` երկրի նախագահ: Թող այն օրերին Շահենը գար, կիսեր իր ժողովրդի ճակատագիրը, որ այսօր էլ ես հասկանայի, թե ինչ է ինքն ուզում: Հիմա, այսքանից հետո, էլ ի՞նչ զարմանաս, որ նույն Շահեն Հարությունյանն ասում է` «բարդակային վիճակը գալիս է ժողովրդի մակարդակից»: Թող գար, թող այս «անմակարդակ», այս «ճորտ» ժողովրդի համար Դանկո դառնար, ինչպես ինքն է իր տեսլական-նկարագրականում հորջորջում, մենք միայն երախտապարտ կլինեինք:
Չեմ ուզում շատ խիստ բառեր օգտագործել, բայց նույն Շահեն Հարությունյանն է, որ աշխարհն ու ամեն բան չափում է կոմունիզմի մասին իր նախկին պատկերացումներով` առաջ չգալով ո՛չ 36-ից, ո՛չ էլ 37-ից:
-Հետաքրքի՜ր է: Եվ այնուհանդերձ, պարոն Կարախանյան, որ «ասացիք զինվորից գեներալ» է դարձել. Սերժ Սարգսյանն իրո՞ք գեներալ է:
-Դե, չէ՜. ես «գեներալ» բառը փոխաբերական իմաստով օգտագործեցի. «ցանկացած զինվոր պետք է ցանկանա գեներալ դառնալ» կոնտեքստում: Գիտեք, ինչ էի ուզում ասել. որ նա միանգամից չի դարձել նախագահ, անցել է իմացության ու պայքարի բոլոր շերտերը: Էդ շերտերում են ՀՀԿ բոլոր նախագահները` Աշոտից մինչև Վազգեն, Վազգենից մինչև Անդրանիկ Մարգարյան, ու Սերժ Սարգսյանի պատասխանատվությունը շահենհարությունյանաչափ չէ, ընդամենը բառերի կույտի ու պոպուլիզմի մեջ շաղախված: Էդպես չէ: Եվ փա՜ռք Աստծո, որ էդպես չէ:
Զրույցը` Կարմեն ԴԱՎԹՅԱՆԻ

Մեկնաբանություններ